Wat is overprikkeling? En wat kun je ertegen doen?

13 maart 2023

Wat is eigenlijk overprikkeld zijn? Wat zijn de symptomen en wat kunnen we eraan doen? Daarover gaat deze blog. Ook beschrijven we welke soorten overprikkeling er zijn en hoe je er snel vanaf kan komen.

Wat betekent overprikkeld zijn?

Op dit moment krijgen we per 24 uur meer prikkels binnen dan 30 jaar geleden in een hele maand. De opkomst van social media heeft hier bijvoorbeeld een hele belangrijke bijdrage aan geleverd. Sterker nog, het bestaansrecht van social media is het continu prikkelen van je brein zodat je de neiging hebt constant terug te willen naar het platform. Wanneer je het gevoel hebt dat je de hele dag “aan” staat en dit gaat bijvoorbeeld gepaard met onrust, slapeloosheid, prestatiedruk, stress of angst. Dan is er sprake van een overprikkeld brein.

Wat is het verschil tussen acute en chronische overprikkeling?

Bij acute overprikkeling komt het ineens opzetten, bijvoorbeeld doordat je op sommige momenten te veel stress ervaart. Wanneer je een deadline moet halen, of je krijgt iets niet voor elkaar dan kan er kortstondige stress ontstaan, dit kan leiden tot acute overprikkeling. Is het incidenteel, dan is er niets aan de hand. Komt het regelmatig voor, dan kan acute overprikkeling overslaan in chronische overprikkeling. In dat geval ben je constant overprikkeld en is het advies om direct in te grijpen.

Was vroeger alles beter?

30 jaar geleden was er nog nagenoeg geen mail en bestond de smartphone niet, waardoor mensen op bepaalde momenten “uit” stonden. Zat je in de auto, dan was je simpelweg niet bereikbaar en op vakantie kon je via een telefooncel laten weten dat alles in orde was. Het brein krijgt op de genoemde momenten rust. Dus ja, in die zin was het veel beter. Echter, sommigen zijn vergeten dat we naar Zuid Frankrijk gingen met een stratenboek op schoot en een auto zonder airco, dus in die zin is er heel veel ten goede veranderd, de kunst is echter wel om er goed mee om te gaan. De technologische vooruitgang en daarmee gepaard gaande veranderingen zijn enorm.

Wat zijn de symptomen van overprikkeling?

Symptomen van overprikkeling zijn bijvoorbeeld geheugenverlies, slaapproblemen, een kort lontje of zelfs paniekaanvallen. Wanneer je brein constant aan staat ontstaat er een steeds grotere drang naar aandacht en nieuwsgierigheid. Je verliest de regie en wordt steeds meer geleefd door de omstandigheden. Stel je legt je mobiele telefoon 2 uren achter elkaar weg, gebeurt er dan iets in je hoofd? Word je onrustig? Heb je de neiging toch te kijken? Dan zijn dat de eerste signalen van overprikkeling. En in het ergste geval kan overprikkeling leiden tot een burn-out. Je valt letterlijk uit!

Wat kun je doen aan overprikkeling?

Heb je één van bovenstaande symptomen? Dan is het echt tijd om in actie te komen. Vraag jezelf eens af wanneer jij zelf de regie hebt of wanneer anderen, dan wel social media en apps, je regie overnemen? Wanneer je de fasen van overprikkeling aanschouwt dan ziet het er als volgt uit;

1. Lekker in je vel zitten. In deze fase krijg je veel aandacht en geniet ervan. Apps, berichten op social media, ze geven je een goed gevoel
2. Overmoedigheid. Je hebt de neiging om sneller dingen te kopen, meer te gaan eten en meer open te staan voor dit soort verleidingen. Je verlangt naar de ideale wereld en laat dit zien in je gedrag
3. Eerste negatieve signalen. Je kunt paniek ervaren, onrust, slapeloosheid. Je stelt jezelf vragen en voelt dat je achter de feiten aan begint te lopen.
4. Overprikkeld zijn. Angst, paniek tot en met burn-out.

Wanneer je weet in welke fase je zit kun je mogelijk nog op tijd ingrijpen. Vooral in de 1e fase maken we overmatig dopamine aan. Een geluksstof die verslavend is, en waarvan je steeds meer wilt hebben. Hoe je kunt ingrijpen lees je in de volgende tips.

Tip 1 | Bepaal in welke fase je zit

Hoe erg is het? Slaap je al tijden slecht? Heb je een kort lontje? Voel je wel eens angst of paniek? De mate waarin je overprikkeld bent is bepalend voor wat je zelf kan doen. In de laatste fase zoals hierboven beschreven is professionele hulp aan te raden.

Tip 2 | Verander je gedrag in kleine stapjes

Overprikkeling komt niet van vandaag op morgen. Telkens komt er een stapje bij en telkens wordt je brein een beetje geraakt. En andersom is dit ook het geval. Wil je je eigen gedrag veranderen dan kan dat het beste, of eigenlijk alleen maar, in hele kleine stapjes.

Tip 3 | Een aantal praktische kleine stapjes

Bij onderstaande veranderingen kun je er bijvoorbeeld eentje kiezen en dit een paar weken te ervaren. En dan naar de volgende. Hier komen een aantal hele praktische stapjes:

• Zet de notificatie van je mail uit. Wanneer je mails niet meer ziet binnenkomen word je minder geleid door anderen en beslis je zelf. Bepaal voor jezelf op welke momenten je de mail wilt bekijken.
• Begin je dag met een kleine activiteit. Iets dat je kunt afronden. Dus werk je op een kantoor, start dan met iets kleins dat je jezelf hebt voorgenomen en open pas daarna je mailbox.
• Zet al je meldingen op je telefoon uit. En in het bijzonder je social media apps. Facebook, LinkedIn en andere social media apps bestaan van prikkels en dopamine. Komt terug in je regie en bepaal zelf wanneer je kijkt.
• Leg je telefoon weg na 20 uur in de avond. Spannend? Begin dan om 22 uur en bouw het langzaam af. Ook voor het slapengaan is dit veel beter.
• Gebruik je telefoon niet als wekker. De verleiding blijft dan om nog even te kijken.

Tip 4 | Kies per dag minimaal 1 bewust rustmoment

We lopen, we rennen, we vliegen, we gaan van A naar B. Neem 1 bewust moment per dag om eens stil te staan bij het hier en nu. Kijk eens 5 minuten naar buiten en doe eens helemaal niets. Loop eens 10 minuten zonder je mobiel en in je eentje of doe een powernap wanneer je vermoeid bent. Kleine bewuste momenten helpen je om meer te genieten van wat er is, dan te verlangen naar wat er niet is. De zoektocht naar geluk, een andere baan of een verandering in je leven, is op zich een negatieve ervaring. Geniet dus 1 keer per dag en sta bewust stil.

Tip 5 | Denk bij elke genomen stap aan het effect

Geniet van behaalde resultaten en sta er even bewust bij stil. Stel je laat je niet meer leiden door binnenkomende mails, sta dan eens stil bij wat je dat heeft opgeleverd. De kans dat je het dan volhoudt is erg groot. Terugvallen in oud gedrag is altijd een uitdaging en wordt gemakkelijker wanneer je brein de winst voelt.

Tip 6 | Verleg je focus

We zijn snel geneigd om te kijken naar anderen. Dat heet een externe focus. Je collega die wel promotie maakt of de buurman die een iets grotere auto heeft en wel erg vaak op vakantie gaat. Verleg je focus. Waar heb je invloed op? Wat kun jij zelf ondernemen? En met welk doel wil je veranderingen? Hoe meer je kijkt naar jezelf, hoe sterker je wordt.

Herken je symptomen van overprikkeling? Je bent niet de enige. Bijna 4 miljoen mensen in Nederland lopen tegen een burn-out aan. Doe er iets aan, pak je regie en geniet van je eigen succes.